ကင္ဆာေရာဂါ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္လဲ။ ဘာေတြကုိ ကာကြယ္လို႔ ရမလဲ။

Honey Htun shared Stop Cancer's photo.

ေကာင္းမြန္တဲ့ ေနထိုင္မွဳပံုစံနဲ႔ ေပ်ာ္ရႊင္တဲ့ အနာဂတ္ကို ပံုေဖာ္ရယူနိုင္ၾကပါေစ။

ကင္ဆာဆိုသည္ႏွင့္ ကြ်န္ေတာ္တို ့ျမန္မာေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ား ေျပးျမင္ၾကသည္မွာ ကင္ဆာသည္ အတိတ္က ကံေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ ၀ဋ္နာကံနာဟု ယူဆၾကသည္။ ဘာေတြေၾကာင့္ျဖစ္တယ္ဆိုတာကိုသိပ္မသိၾကပါ။ ယေန ့ ေခတ္မွာကင္ဆာနဲ ့ ပက္သက္တဲ့ ဘာသာရပ္ေတြ အလ်င္္အျမန္ တိုးတက္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကုသမႈ ရလဒ္ေတြလဲ အလြန္ေကာင္းမြန္လာပါျပီ။

သို ့ေသာ္ မည္သည့္ေရာဂါမဆို ၾကိဳတင္ကာကြယ္ႏုိင္ရင္ အေကာင္းဆံုး ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေရာဂါျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းကို သိထားဖို ့လိုပါတယ္။ ဒီေရာဂါေတြမွာေတာ့ ျဖစ္ရျခင္း အေၾကာင္းရင္းဆိုတာထက္ ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားဆိုရင္ ပိုမို မွန္ကန္ပါမယ္။ ျဖစ္ေစႏိုင္ေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားေလ၊ ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ေသာ ရာခိုင္ႏွုန္း မ်ားေလပါပဲ။ ဒီေတာ့ အဲဒီအေၾကာင္းရင္းေတြက ဘာေတြလဲဆုိတာ ၾကည့္လိုက္ၾကရေအာင္။

(၁) အစားအစာမ်ား ။ အခ်ဳိ ့အစားအေသာက္ထဲမွာပါ၀င္တဲ့ပစၥည္းေတြက ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈျဖစ္စဥ္ကို အားေပးပါတယ္။ ကိုယ့္မွာ အဲဒီအစားအစာေတြ မ်ားမ်ားစားတဲ့ အေလ့အထရွိရင္ ဆင္ျခင္သင့္ပါတယ္။

- မီးကင္ထားေသာ အစားအစာမ်ား (Nitrosamine)

- အေရာင္တင္ထားေသာ အစားအစာမ်ား

- ဆိုဒါပါေသာ အစားအစာမ်ား

- အဆီမ်ားေသာ အစားအစာမ်ား

- ကာဗိုဟိုက္ဒရိတ္မ်ားေသာ အစားအစာမ်ား (ဥပမာ - ဆန္၊ အာလူး၊ ပဲ၊ ေပါင္မုန္ ့)

- မိႈတြယ္ေသာ အစားအစာမ်ား

အထူးသျဖင့္ အစာေျခလမ္းေၾကာင္းႏွင့္ အစာစြန္႔ပစ္လမ္းေၾကာင္း ေတြျဖစ္တဲ့ အစာအိမ္၊ အူလမ္းေၾကာင္း၊ အသည္း၊ ဆီးလမ္းေၾကာင္းေတြမွာ ကင္ဆာေရာဂါေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။

ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈ ျဖစ္စဥ္ကို ဟန္ ့တားႏိုင္ေသာ အစားအစာေတြကေတာ့

- ဗီတာမင္ေအ ပါ၀င္ေသာ အစားအစာမ်ား (ဥပမာ- အသည္း၊ ေထာပတ္၊ ဥ၊ မုန္လာဥနီ၊ အ၀ါေရာင္ပါေသာ သစ္သီးမ်ား)

- ဗီတာမင္စီ ပါ၀င္ေသာ အစားအစာမ်ား (ဥပမာ- ဆီးျဖဴသီး၊ ခ်ဥ္ေသာ အသီးအႏွံမ်ား)

- ဗီတာမင္အီး ပါ၀င္ေသာ အစားအစာမ်ား (ဥပမာ- ေျမပဲ၊ ႏွံစားေျပာင္း၊ အေစ့မ်ား၊ ေနၾကာဆီ၊ ပဲပိစပ္) စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒီစားေသာက္မႈ အေလ့အထေတြဟာ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားမႈ ေတြရဲ ့၃၅% အက်ဳံး၀င္ေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။

(၂) ေဆးလိပ္ ႏွင့္ ေဆးရြက္ၾကီး(ကြမ္း)။ ေဆးလိပ္ေငြ ့မွာ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားမွ ု ျဖစ္စဥ္ကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ 3,4 Benzpyrene, Polonium 210, Nicotine, Cyanhydric acid, Ammonia, Lead, Cadmium, Chromium, Carbon monoxide, Arsenic trioxide စတာေတြပါရွိပါတယ္။

အဲဒီျဒပ္ေပါင္းေတြေၾကာင့္ႏႈတ္ခမ္း၊ ခံတြင္း၊ လွ်ာ၊ လည္ေခ်ာင္း၊ ေလျပြန္၊ အစာျပြန္၊ အဆုတ္ စတဲ့ တိုက္ရုိက္ ထိေတြ ့ေနတဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြ အျပင္ ေက်ာက္ကပ္၊ ဆီးအိမ္၊ သရက္ရြက္ စတဲ့ အစိတ္အပိုင္းေတြမွာပါ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ပြားေစပါတယ္။ ေဆးလိပ္နဲ့ ေဆးရြက္ၾကီးဟာလဲ ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈေတြရဲ ့၃၀%ခန္ ့ ပက္သက္ေနတာေတြ ့ ရပါတယ္။

(၃) ဗိုင္းရပ္(စ္)မ်ား။ ေအာက္ပါဗိုင္းရပ္(စ္)ေတြဟာ ကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ု ေတြနဲ ့၁၀%ေလာက္ထိ ပက္သက္ ေနတာေတြ ့ရပါတယ္။

- Infectious mononucleosis လို ့ေခၚတဲ့ ကိုယ္ပူျခင္း၊ အက်ိတ္မ်ားေရာင္ျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္းနာျခင္း စသည့္ လကၡဏာမ်ားျဖစ္တတ္သည့္ ေရာဂါကို ျဖစ္ေစေသာEbstein-Barr Virus

- အသည္းေရာင္ေရာဂါျဖစ္ေစေသာ အသည္းေရာင္ေရာဂါဗိုင္းရပ္(စ္) ဘီပိုး၊ စီပိုး (HBV, HCV)

- အဖုအက်ိတ္မ်ားျဖစ္ေစေသာ Human Papilloma Virus (HPV)

- ေသြးကင္ဆာျဖစ္ေစေသာ HTLV

- HIV

ဒါေတြကိုေတာ့ ထပ္မရွင္းေတာ့ပါဘူး။ ဘီပိုး၊ စီပိုး နဲ ့အိပ္(ခ်္)အိုင္ဗီပိုးေတြကေတာ့ အေတာ္မ်ားမ်ား သိျပီးၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

(၄) ေဟာ္မုန္းမ်ား။ ေဟာ္မုန္းေတြဟာလဲ ရင္သားကင္ဆာ၊ သားအိမ္ကင္ဆာ၊ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ၊ သားဥကင္ဆာ၊ သရက္ရြက္ကင္ဆာ၊ ဆီးက်ိတ္ကင္ဆာ စတဲ့ကင္ဆာေရာဂါေတြကို ျဖစ္ပြားေစပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာေတာ့

- ရာသီဦး ေစာျခင္း (Early menarche)

- ေသြးဆံုးေနာက္က်ျခင္း (late menopause)

- သားသမီးမရျခင္း

- ငယ္ရြယ္စဥ္ အိမ္ေထာင္က်ျခင္း

- ကာလရွည္ၾကာစြာ တားေဆးမ်ားသံုးျခင္း

- ကိုယ္၀န္မၾကာခဏပ်က္က်ျခင္း

- ေဟာ္မုန္းႏွင့္ကုသျခင္း (Hormone Replacement Therapy) စတာေတြဟာ အထက္ပါ ကင္ဆာေရာဂါ ေတြနဲ ့ပက္သက္တဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြျဖစ္ပါတယ္။

(၅) မ်ိဳးရုိးလိုက္ျခငး္။ ကင္ဆာေရာဂါဟုယူဆရေသာ အေျခအေနတြင္ ဆရာ၀န္မ်ား ေမးေလ့ရိွေသာ ေမးခြန္းမွာ ေဆြမ်ိဳးသားခ်င္းထဲတြင္ အလားတူ ကင္ဆာေရာဂါမ်ိဳး ျဖစ္ဖူးသလား ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ မ်ိဳးရုိးလိုက္ျခင္း သည္လည္း ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားမႈ ျဖစ္စဥ္တြင္ ၁၀%ထိပက္သက္မွ ုရွိသည္။

မ်ဳိးရုိးလိုက္ေသာ ကင္ဆာ ေရာဂါမ်ား၏ ထူးျခားခ်က္မွာ အသက္ငယ္စဥ္မွာပင္ စတင္ျဖစ္ပြားျခင္း၊ ပထမအဆင့္ပက္သက္ေသာ ေဆြမ်ဳိး (ဥပမာ-အေဖ၊ အေမ၊ ေမာင္ႏွမ)တြင္ ကင္ဆာျဖစ္ဖူးျခင္း၊ ဒုတိယအဆင့္ ပက္သက္ေသာ ေဆြမ်ဳိး ႏွစ္ဦးထက္ မနည္းတြင္ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ဖူးျခင္း၊ အသက္ရွင္မွ ု ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေကာင္းျခင္းတိုု ့ ျဖစ္သည္။

(၆) ဓါတ္ေရာင္ျခည္သင့္ျခင္း။ ဓါတ္ေရာင္ျခည္သင့္ျခင္းေၾကာင့္ အထူးသျဖင့္ ေသြးႏွင့္ဆိုင္ေသာ ကင္ဆာမ်ား၊ သိုင္းရြိဳက္ကင္ဆာ၊ အစာျပြန္ကင္ဆာစတဲ့ ေ၇ာဂါေတြကို ျဖစ္ေစပါတယ္။ ကမာၻမွာ ထင္ရွားတဲ့ ဥပမာေတြကေတာ့ ဟီရုိရွီးမား၊ နာဂါစကီအႏုျမဴဗံုးက်ဲမွ ု၊ ရုရွား ခ်ီႏုိဘီး(လ္)စကာရားအႏုျမဴဓါတ္ေပါင္းဖို မေတာ္တဆမွ ုေတြပါ။ ထိုသို ့ေသာ လူအေျမာက္အျမားျဖစ္ပြားေစေသာ အႏုျမဴွဓါတ္ေ၇ာင္ျခည္မ်ဳိး သာမက ဓါတ္ေရာင္သင့္ေစေသာ ကုသမွ ုမ်ားသည္လည္း ကင္ဆာျဖစ္ေစႏုိင္မွ ုကို တိုးပြားေစသည္။

(၇) ပတ္၀န္းက်င္ညစ္ညမ္းမွ ုမ်ား။ ကားအိတ္ေဇာ၊ စက္ရုံမ်ားမွထြက္ေသာဓါတ္ေငြ ့ မ်ားသည္ အသက္ရႉ လမ္းေၾကာင္းတစ္ေလွ်ာက္ ကင္ဆာေရာဂါျဖစ္ပြားေစသည္။ ဓါတုေဗဒစက္ရုံမ်ား၊ အထည္စက္ရုံမ်ား၊ သတၱဳစက္ရုံမ်ားမွ စြန္ ့ပစ္ပစၥည္းမ်ားကို သန္ ့ စင္ျခင္းမရွိဘဲ (သို ့) သန္ ့စင္မွ ုအဆင့္အတန္းမျပည့္ဘဲ ျမစ္၊ ေခ်ာင္းမ်ားသို ့စြန္ ့ပစ္ျခင္း သည္လည္း လူအေျမာက္အျမားကို ကင္ဆာျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းအရာတစ္ခု ျဖစ္သည္။

(၈) ကာလရွည္စြာေနေလာင္ခံျခင္း။ အေရျပားကင္ဆာမ်ား၏ အဓိက အေၾကာင္းရင္း ျဖစ္သည္။ အေနာက္ နိုင္ငံမ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားေသာေရာဂါ ျဖစ္သည္။ ရင္သားကင္ဆာ၊ ေသြးကင္ဆာျဖစ္ပြားမွ ု ေတြႏွင့္လည္း ဆက္စပ္သည္ ဟုဆိုၾကသည္။

(၉) အရက္။ အသည္းကင္ဆာ၊ အစာလမ္းေၾကာင္း ကင္ဆာမ်ား၏ လက္သည္ တရားခံတစ္ဦး ျဖစ္သည္။ အယ္(လ္)ကိုေဟာပါ၀င္မွ ု၊ ေသာက္သံုးမွ ုပမာဏ ႏွင့္ ကာလၾကာရွည္မွ ုတို ့မွာ ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမည့္ အခ်က္မ်ားျဖစ္သည္။ ကာ(လ္)ဗာေဒါ့(စ္) ဟူသည့္ ပန္းသီးဘရမ္ဒီ ကို ေသာက္ေလ့ေသာက္ထရွိေသာ ျပင္သစ္ႏုိင္ငံေျမာင္ပိုင္းတြင္ အစာျပြန္ကင္ဆာျဖစ္ပြားမႈမွာ စပ်စ္၀ိုင္ေသာက္ေလ့ရိွေသာ ေတာင္ပိုင္းထက္ အဆမတန္ ပိုမိုမ်ားျပားသည္ကို ေတြ ့ရွိရသည္။

အဆိုပါအခ်က္မ်ားမွာ ေယဘုယ်အျဖစ္မ်ားေသာ အခ်က္မ်ားျဖစ္ျပီး ကင္ဆာေရာဂါ အမ်ဳိးအစားအလိုက္ သီးျခားအခ်က္မ်ားလည္း ရွိပါသည္။ မည္သို ့ဆိုေစ မိမိ၏ ေနထိုင္စားေသာက္မွ ုစတိုင္(လ္)ကို အကဲဲျဖတ္ ႏိုင္ေလာက္ျပီဟု ယူဆပါသည္။ ကင္ဆာေရာဂါ မျဖစ္ပြားေအာင္ ရာႏွ ုန္းျပည့္ မဟုတ္ေသာ္လည္း အတတ္ ႏိုင္ဆံုး မည္သို ့ ကာကြယ္ႏိုင္သည္ကို သိရွိႏိုင္ျပီဟု ယူဆပါသည္။

Credits:Public Health

http://www.mmteashop.com/index.php?topic=1139.0