ေသြးတိုးေရာဂါအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာမ်ား (Hypertension)

ေသြးတိုးဆိုတာေတာ့ လူတိုင္းေလာက္နီးပါးၾကားဖူးလိမ့္မယ္ထင္ပါတယ္။ အခုေခတ္ေနာက္ပိုင္းမွာ အသံတိတ္လူသတ္လက္နက္အျဖစ္ ထင္ရွားလာပါတယ္။ အသက္ၾကီးလာေလ ေသြးတိုးျဖစ္ဖို႔ မ်ားလာေလဆိုေပမယ့္လည္း ေျပာင္းလဲလာတဲ့ လူေနမႈပံုစံနဲ႔ ေနထိုင္စားေသာက္မႈဓေလ့ေတြေၾကာင့္ အသက္ငယ္ရြယ္သူေတြမွာပါ ေသြးတိုးေရာဂါ ေပါေပါမ်ားမ်ားျဖစ္ေနၾကပါတယ္။ ေသြးတိုးေရာဂါဟာ ေလျဖတ္ျခင္းနဲ႔ ႏွလံုးၾကြက္သားပုပ္ျခင္းတို႔ရဲ႕ အဓိကအေၾကာင္းရင္းျဖစ္ပါတယ္။

ေသြးေပါင္ခ်ိန္တိုင္းတဲ့အခါမွာ ႏွစ္မ်ိဳးထြက္ပါတယ္။ Systolic and Diastolic blood pressure ျမန္မာလိုဆိုရင္ေတာ့ အေပၚေသြးနဲ႔ ေအာက္ေသြးပါ။ ႏွလံုးက ညွစ္လိုက္တဲ့ဖိအား ေသြးေၾကာေတြအေပၚမွာ သက္ေရာက္မႈေပၚမူတည္ျပီး ေသြးေပါင္ခ်ိန္ကိုတိုင္းတာပါတယ္။ အေပၚေသြးဆိုတာကေတာ့ ႏွလံုးညွစ္လိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ေသြးေၾကာေပၚကို က်ေရာက္တဲ့ဖိအားျဖစ္ျပီး ေအာက္ေသြးဆိုတာကေတာ့ ႏွလံုးနားလိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ ေသြးေၾကာေတြအေပၚမွာ က်ေရာက္တဲ့ ဖိအားျဖစ္ပါတယ္။

ဥပမာ အေပၚေသြး ၁၂၀ ေအာက္ေသြး ၈၀ ဆိုရင္ ႏွလံုးညွစ္လိုက္တဲ့အခ်ိန္ ေသြးေၾကာေတြေပၚသက္ေရာက္တဲ့အားက ၁၂၀ျဖစ္ျပီး ႏွလံုးနားေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ေသြးေၾကာအေပၚသက္ေရာက္တဲ့အားက ၈၀ ျဖစ္ပါတယ္။ Unit ကေတာ့ mmHg(millimeter mercury) ျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးတိုးတယ္ဆိုတာကေတာ့ အဲဒီ ေသြးေၾကာေတြေပၚက်ေရာက္တဲ့ဖိအားေတြ သာမန္ထက္မ်ားေနတာပဲျဖစ္ပါတယ္။

ေသြးေပါင္ခ်ိန္ပံုမွန္။
အေကာင္းဆံုးဆိုတဲ့ေသြးေပါင္ခ်ိန္ကေတာ့ အေပၚေသြး ၁၂၀ေအာက္နဲ႔ ေအာက္ေသြး ၇၅ေအာက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အၾကမ္းအားျဖင့္ အေပၚေသြး ၁၀၀ နဲ႔ ၁၄၀ၾကား ေအာက္ေသြး ၆၀ နဲ႔ ၉၀ ၾကားကို ပံုမွန္ေသြးေပါင္ခ်ိန္လို႔ေခၚဆိုႏုိင္ပါတယ္။

ဘယ္လိုလူေတြ ကုသမႈလိုအပ္ေနျပီလဲ။
ဘယ္အခ်ိန္တိုင္းတိုင္း ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ၁၄၀/၉၀ အထက္ျဖစ္ေနျပီဆိုရင္ေတာ့ ဒီလူဟာ ေသြးတိုးေရာဂါရွိေနျပီလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးတိုးေရာဂါရွိျပီဆိုေပမယ့္လည္း ခ်က္ျခင္းၾကီး ကုသမႈခံယူစရာမလိုေသးပါဘူး။ (ဒီေနရာမွာ စာအုပ္တစ္ခုနဲ႔ တစ္ခု အနည္းငယ္လြဲႏိုင္ပါတယ္။) ၁၄၀/၉၀ ၀န္းက်င္ဟာ အေပ်ာ့စားေသြးတိုးလို႔ေခၚျပီး ဒီအေျခအေနမွာ ေဆး၀ါးထက္စာရင္ ေနထိုင္စားေသာက္မႈပံုစံေျပာင္းျခင္း ဥပမာ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ျခင္း၊ အသီးအရြက္စားျခင္း တို႔နဲ႔ထိန္းသိမ္းတာက ပိုျပီးအဆင္ေျပတယ္လို႔ဆိုပါတယ္။

ဒါေပမယ့္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ၁၆၀/၁၀၀ အထက္ရွိေနတဲ့သူေတြ ဒါမွမဟုတ္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ၁၄၀/၉၀ နဲ႔ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ တစ္မ်ိဳးမ်ိဳးတြဲေနျပီဆိုရင္ေတာ့ ေဆး၀ါးေတြနဲ႔ ကုသမႈခံယူရပါေတာ့မယ္။ ဒီထဲမွာမွ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ အေပၚေသြး ၁၈၀ေက်ာ္ ဒါမွမဟုတ္ ေအာက္ေသြး ၁၁၀ေက်ာ္ေနရင္ေတာ့ အေရးေပၚေသြးတိုးေရာဂါ (Hypertensive Crisis) လို႔ေခၚျပီး ကုသမႈမျဖစ္မေန ခံယူရပါလိမ့္မယ္။

ဘာ့ေၾကာင့္ ေသြးတိုးေရာဂါျဖစ္တာလဲ။
ေသြးတိုးေရာဂါကို အဓိကအားျဖင့္ေတာ့ ႏွစ္မ်ိဳးခြဲျခားပါတယ္။ Primary Hypertension and Secondary Hypertension ဆိုျပီးေတာ့ပါ။ Primary Hypertension ဟာ ေသြးတိုးေရာဂါရွိသူ စုစုေပါင္းရဲ႕ ၉၅ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္မွာျဖစ္ပါတယ္။ ကံဆိုးစြာနဲ႔ပဲ Primary Hypertension ဘာ့ေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာလဲဆိုတာကို အခုခ်ိန္ထိ လူေတြနား မလည္ႏုိင္ၾကေသးပါဘူး။ ဒီလိုမ်ိဳး ဘာ့ေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာလဲ ဆိုတဲ့အေၾကာင္းရင္းကို နားမလည္ျခင္းက ေသြးတိုးေရာဂါကို အျမစ္ျပတ္ ေပ်ာက္ကင္းေစေသာ ေရာဂါမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ပံုမွန္ျဖစ္ေနေအာင္ ထိန္းထားလို႔ပဲရတဲ့ ေရာဂါတစ္မ်ိဳး ျဖစ္ေနေစပါတယ္။

က်န္တဲ့ ေသြးတိုးေရာဂါရွင္ ၅ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ Secondary Hypertension လို႔ေခၚတဲ့ ႏွလံုး၊ ေက်ာက္ကပ္၊ ေဟာ္မုန္း တစ္မ်ိဳးမ်ိဳး မူမမွန္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာပါ။ Primary Hypertension နဲ႔ကြာတဲ့အခ်က္ကေတာ့ အဲလိုမူမမွန္တဲ့ ႏွလံုး၊ ေက်ာက္ကပ္၊ ေဟာ္မုန္းေရာဂါေတြကို ပံုမွန္ျပန္ျဖစ္ေအာင္ ကုသႏိုင္ျပီဆိုရင္ ေသြးတိုးေရာဂါပါ ေပ်ာက္သြားတာျဖစ္ပါတယ္။

ေသြးတိုးရင္ ဘာလကၡဏာေတြျပမလဲ။
ေသြးတိုးေရာဂါဟာ လကၡဏာမည္မည္ရရ မျပတတ္ပါဘူး။ ဒီလိုလကၡဏာမည္မည္ရရ မျပတတ္ျခင္းကိုက ေသြးတိုးေရာဂါကို ေၾကာက္ဖို႔ေကာင္းေစပါတယ္။ ညတုန္းကအိပ္တာအေကာင္းပဲ မနက္က်ေတာ့ ေလျဖတ္ျပီးေသေနျပီ၊ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာျပတ္သြားျပီ အစရွိတာေတြဟာ ေသြးတိုးေရာဂါရဲ႕ အသံတိတ္လူသတ္တတ္တဲ့ပံုစံကိုျပေနတာျဖစ္ပါတယ္။ ေခါင္းကိုက္ျခင္း၊ ေခါင္းမူးျခင္း၊ နားထဲကေလထြက္ျခင္း၊ မူးခနဲ မိုက္ခနဲ ျဖစ္သြားျခင္းတို႔ေတြက ေသြးတိုးေနရင္ျပတတ္တဲ့လကၡဏာေတြျဖစ္ပါတယ္

ဒါေပမယ့္ လူတိုင္းမွာျဖစ္မေနတတ္ပါဘူး။ တခ်ိဳ႕ေတြဆိုရင္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ၂၀၀နားနီးေနတဲ့အခ်ိန္မွာေတာင္ ေခါင္းမူး ေခါင္းကိုက္ ဘာလကၡဏာမွမျပဘဲ ရွိေနတတ္ပါတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ကို ပံုမွန္ခ်ိန္ေပးျခင္းကသာလွ်င္ ေသြးတိုးေရာဂါရွိမရွိကို အေကာင္းဆံုးသိရွိႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။

ေသြးတိုးေရာဂါကုသျခင္း။
ကုသတယ္ဆိုတာထက္စာရင္ Management(စီမံခန္႔ခြဲျခင္း) ဆိုတဲ့စကားလံုးသံုးရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးတိုးေရာဂါကိုကုသတဲ့အခါမွာ Life style modification(လူေနစားေသာက္မႈဓေလ့မ်ား ေျပာင္းလဲျခင္း) နဲ႔ Medication (ေဆး၀ါးမ်ားျဖင့္ကုသျခင္း) ႏွစ္မ်ိဳးလံုးနဲ႔ ကုသရပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံကလူအမ်ားစု ေသြးတိုးေရာဂါကိုကုသရာမွာ ေဆး၀ါးမ်ားကို အားကိုးတာမ်ားျပီး ေနထိုင္စားေသာက္မႈပံုစံကိုေတာ့ ေျပာင္းလဲမႈမရွိျခင္းက ေသြးတိုးေရာဂါကို မသက္သာပဲရွိေစပါတယ္။

ေနထိုင္မႈပံုစံေျပာင္းလဲျခင္း။
အဆီေလွ်ာ့စားပါ။ ေဆးလိပ္၊ အရက္ ျဖတ္ပါ။ အငန္ေလွ်ာ့ပါ (အငန္ဆိုရင္ အမ်ားစုေျပးျမင္မိၾကတာက ငံျပာရည္နဲ႔ ဆားပဲျဖစ္ပါတယ္။ ငံျပာရည္နဲ႔ ဆားအျပင္ ေန႔စဥ္စားသံုးေနၾကတဲ့ ငါးပိ၊ ငါးေျခာက္၊ အျခား ဆားသိပ္ထားတဲ့အရာမ်ား၊ အခ်ိဳမႈန္႔၊ ပြေအာင္ ဖြထားေသာ အစားအစာမ်ား ဥပမာ အီၾကာေကြးပြပြၾကီးမ်ား၊ ကိတ္မုန္႔ပြပြၾကီးမ်ားကပါ ေသြးတိုးေစပါတယ္။

ေနာက္ဆံုး ပဲျပဳတ္ကို ပြေအာင္ဖြတဲ့အခါ ေဆာ္ဒါသံုးရပါတယ္၊ ဂ်ံဳေတြကိုပြေနေအာင္ ေဆာ္ဒါ သံုးရပါတယ္။ အဲဒီေဆာ္ဒါေတြကလည္း ေသြးတိုးေစပါတယ္)။ ၀ေနရင္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့ပါ။ BMI ကို 25 ေက်ာ္မေနေအာင္ ထိန္းထားပါ (BMI ကေတာ့ ကိုယ့္ရဲ႕ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ Kg ကို အရပ္ metre ႏွစ္ထပ္ကိန္းနဲ႔ စားရတာျဖစ္ပါတယ္။ စားလို႔ရလာတဲ့ရလဒ္က ၁၈ကေန ၂၅ၾကားဆို ပံုမွန္ ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၅ေက်ာ္ရင္ အ၀လြန္ေနပါျပီ)။ အသီးအရြက္နဲ႔ ငါးမ်ားမ်ားစားေပးပါ။ ေန႔စဥ္ေလ့က်င့္ခန္းပံုမွန္လုပ္ပါ။ လမ္းေလွ်ာက္ပါ။

ေဆး၀ါးမ်ားျဖင့္ ကုသျခင္း။
ေသြးတိုးေရာဂါဟာ ေလျဖတ္ျခင္းနဲ႔ ႏွလံုးေရာဂါကို အဓိကျဖစ္ေစပါတယ္။ ႏွစ္ခုလံုးက ေသေစႏိုင္ပါတယ္။ မေသဘူးဆိုရင္ေတာင္မွ ဒုကၡိတဘ၀နဲ႔ ေနသြားရႏိုင္ပါတယ္။ ေၾကာက္ဖို႔ေကာင္းသလို ကာကြယ္လို႔လည္းရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျမန္မာႏိုင္ငံက ေသြးတိုးေရာဂါရွိတဲ့ လူအေတာ္မ်ားမ်ားဟာ ေသြးတိုးေရာဂါကို ေၾကာက္စရာတစ္ခုအျဖစ္ မျမင္ႏုိင္ၾကဘူးျဖစ္ေနတယ္။

ေဆးေသာက္တဲ့အခါမွာလည္း ကိုယ့္စိတ္ထဲမွာ ေသြးတိုးေနတယ္လို႔ထင္တဲ့အခါမွသာ ေသာက္တာမ်ိဳးေတြလုပ္တတ္ၾကျပီး ပံုမွန္ေဆးကုသမႈခံယူဖို႔ စိတ္မ၀င္စားတတ္ၾကဘူး။ ဒါေတြဟာ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ေလျဖတ္ျခင္းနဲ႔ ႏွလံုးၾကြက္သားပုပ္ျခင္းေၾကာင့္ ေသဆံုးရတဲ့သူေတြ၊ ဒုကၡိတျဖစ္ရတဲ့သူေတြ မ်ားျပားရျခင္းရဲ႕ အဓိကအေၾကာင္းရင္းပဲျဖစ္ပါတယ္။

ေသြးတိုးေရာဂါဟာ လံုး၀အျမစ္ျပတ္ေအာင္ ကုသလို႔ရတဲ့ေရာဂါတစ္မ်ိဳးမဟုတ္တာေၾကာင့္ ပံုမွန္ေဆးကုသမႈခံယူျပီး ေသြးေပါင္ခ်ိန္ကို ထိန္းထားဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။ ေန႔စဥ္ပံုမွန္ ေဆးေသာက္သံုးျပီး ေသြးေပါင္ခ်ိန္ ထိန္းထားဖို႔လိုပါတယ္။ အသစ္အသစ္ထြက္ရွိလာတဲ့ ေသြးတိုးက်ေဆးေတြ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေပမယ့္လည္း ေသြးက်ေဆးအေနနဲ႔ အဓိကအားျဖင့္ေတာ့ ေလးမ်ိဳးရွိပါတယ္။

Angiotensin Converting Enzyme Inhibitor (ဥပမာ Enalapril, Ramipril)၊ Adrenergic receptor blockers (ဥပမာ Atenolol, Doxazosin, Carvedilol)၊ Calcium Channel Blockers (ဥပမာ Amlodipine, Nifedipine)၊ Diuretics (ဥပမာ Furosemide, Hydroxychlorothiazide, Spironolactone) တို႔ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ Vasodilators, ARB အစရွိတဲ့ ေဆးအမ်ိဳးအစားေတြလည္းရွိပါေသးတယ္။

အသက္အရြယ္၊ ေသြးတိုးေရာဂါအေျခအေန၊ အျခားတြဲျဖစ္ေနတဲ့ေရာဂါ အစရွိတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြေပၚ မူတည္ျပီး ေဆး၀ါးေရြးခ်ယ္ရတာျဖစ္တဲ့အတြက္ ေဆး၀ါးနဲ႔ကုထံုးေတြကို ခံယူေတာ့မယ္ဆိုရင္ေတာ့ မိမိဘာသာ စိတ္ၾကိဳက္ေဆး ေလွ်ာက္ေသာက္တာထက္စာရင္ ကၽြမ္းက်င္တဲ့ က်န္းမာေရးပညာရွင္နဲ႔ တိုင္ပင္ျပီးမွ ေသာက္သံုးတာက အႏၱရာယ္ကင္းျပီး အေကာင္းဆံုး ျဖစ္ႏုိင္ပါလိမ့္မယ္။

credit to .academicmedicines

သုတ အခ်စ္ ဘ၀ စာတုိေပစ